Laagfrequent geluid is een veelvoorkomend milieuprobleem dat nog weinig erkend en herkend wordt door artsen en beleidmakers. Dit komt onder andere doordat de gevoeligheid voor laag frequent geluid tussen mensen heel verschillend is. Op deze pagina staan verwijzingen naar organisaties en rapporten die meer inzicht bieden.
Aantal meldingen laagfrequent geluid neemt toe
April 2020. Stichting Laagfrequent Geluid is al jaren een meldpunt voor mensen die overlast ervaren van LFg, ook komt de stichting op voor de belangen van deze melders. De jaarrapportage over 2019 laat een grote stijging van meldingen zien: 72% stijging ten opzichte van 2018, 1045 meldingen in 2019 ten opzicht van 606 in 2018. Een mogelijke verklaring voor deze stijging is de media aandacht die er in 2019 is geweest voor overlast door LFg, maar het neemt niet weg dat een grote groep mensen overlast van LFg ervaart.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) toonde in 2018 al aan dat 8,1% van de bevolking ten minste enige hinder, en 2,2% ernstige hinder van LFg ondervindt. Dat komt overeen met 1.3 miljoen, respectievelijk 340.000 mensen in Nederland.
In de dagelijkse praktijk ervaren LFg-waarnemers nog steeds weinig erkenning voor hun situatie. In veel gevallen wordt er door de overheid geen meetonderzoek uitgevoerd en stellen medici, naar onze mening ten onrechte, de diagnose 'tinnitus', met gedragstherapie als oplossing. Daarmee wordt de verantwoordelijkheid voor de problematiek bij de LFg-waarnemers gelegd, in plaats van te zoeken naar werkelijke oorzaken en oplossingen.
De jaarrapportage bevat een samenvatting van de LFg-problematiek, statistiek van de meldingen en de meldingen zelf.
Bekijk hier de jaarrapportage LFg 2019
LFG in Handreiking industrielawaai
De Handreiking industrielawaai is een hulpmiddel voor overheden om te komen tot geluidsbeleid èn een leidraad voor het geluidsaspect van vergunningverlening. Door ingenieurs wordt de Handreiking veel gebruikt bij het uitvoeren van geluidsonderzoeken.
Wat interessant is voor LFG-gehinderden, is dat deze Handreiking een aparte paragraaf (6.3.1) over LFG bevat. Hierin staat duidelijk beschreven dat LFG ernstige hinder kan veroorzaken, meten van LFG moeilijk maar wél mogelijk is en dat de gehoordrempel individueel sterk verschilt. Belangrijke afsluiter van de paragraaf is: “Indien aan te nemen is dat lf-geluid kan worden waargenomen, of indien klachten hierover worden geuit, zullen door middel van bronopsporing en gerichte maatregelen eventuele waarnemingen buiten de inrichting moeten worden opgelost. In de vergunning worden dergelijke maatregelen vervolgens als middelvoorschriften opgenomen.”
Hiermee is duidelijk dat de vergunningverlener wel degelijk mogelijkheden heeft om overlast te beperken. Als gehinderde kan je, met deze Handreiking in de hand, hierop wijzen.
Klik hier om de Handreiking te bekijken
Klik hier voor meer informatie over de Handreiking op de site van Infomil
Klachten door LFG nemen toe – RIVM rapport oktober 2018
November 2018. Ernstige hinder door laagfrequent geluid lijkt toe te nemen, dit concludeert het RIVM op basis van een inventarisatie van meldingen bij verschillende instanties. Het percentage ernstig gehinderden varieert van 2% tot 10 % van de bevolking (18+). Nauwkeuriger getallen zijn niet te geven, omdat er niet systematisch onderzoek gedaan wordt en het vraagstuk niet standaard in bestaande gezondheidsmonitoren is opgenomen. Het advies is om dit in de toekomst wel te gaan doen.
Verder is er zorg dat laagfrequent geluid in de toekomst (verder) zal toenemen, door:
- Toename wegverkeer in combinatie met de geluidsisolerende maatregelen, waardoor juist het LFGmeer gehoord wordt.
- Klimaatverandering en energietransitie, die zorgen voor een toename in mechanische ventilatiesystemen, warmtepompen en koelsystemen.
Teleurstellend is dat op basis van dit onderzoek, waaruit toch vooral een toename van de problematiek te lezen valt, er geen advies is om verder onderzoek te doen en landelijk beleid te formuleren. Wat ons betreft een gemiste kans!
U kunt het hele rapport lezen op: https://bit.ly/2QnLnbY
Rijdende Rechter stelt overlast laagfrequent geluid vast
In de uitzending van 30 januari 2018 werd een zaak van laagfrequent geluidsoverlast aan de orde gesteld. Mevrouw Halmans uit Maastricht had al 2 jaar ernstige klachten, terwijl de mensen in haar omgeving niets horen.
De rijdende rechter liet de zaak grondig uitzoeken. Wekenlang werden geluidsmetingen gedaan en het gehoor van mevrouw Halmans werd onderzocht. De uitzending maakt goed duidelijk hoe ernstig de overlast van laagfrequent geluid kan zijn, maar ook wat er bij komt kijken om de bron(nen) te vinden. Het gehoor van mevrouw Halmans bleek helemaal in orde, het grondige geluidsonderzoek spoorde 3 bronnen van laagfrequent geluid op: twee cv-ketels en de koelkast. Ook werd duidelijk dat de schoorsteen als een klankkast werkte die al het geluid versterkte. Het advies was dan ook om deze schoorsteen, die toch niet meer gebruikt werd,vol te storten. Mevrouw Halmans is heel blij dat duidelijk is geworden dat ze zich het geluid niet verbeeldde. Dat gaf erkenning, maar uit de vervolguitzending op 5 juni bleek dat jammer genoeg toch niet alle overlast voor haar verdwenen was.
Bekijk hier deze uitzending van de Rijdende Rechter
Bekijk hier de uitspraak van de Rijdende Rechter
Explosieve toename van klachten over laagfrequent geluid
April 2018. Het aantal meldingen dat bij Stichting Laagfrequent Geluid binnenkomt is in 2017 explosief gestegen. Lag het aantal in de jaren ervoor gemiddeld rond de 150 per jaar, in 2017 kwamen er maar liefst 650 nieuwe meldingen van LFg-hinder binnen. Toch lijkt dat nog slechts het topje van de ijsberg te zijn, getuige de vele verhalen en ervaringen van mensen.
Daarnaast zien we dat de problematiek zich sterk verdiept. Een groeiend deel van de melders geeft aan te maken te hebben met de ervaring van trillingen door het lichaam. Dit alles leidt tot grote gevolgen voor het lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk functioneren van de gehinderden. Steeds meer mensen geven aan het leven onder deze omstandigheden als ondraaglijk te ervaren.
Lees hier de Jaarrapportage 2017 van de Stichting voor Laagfrequent Geluid
Meer over de Stichting Laagfrequent Geluid op: https://www.laagfrequentgeluid.nl/
Laagfrequent geluid: Meten is weten
Laagfrequent geluid (LFG) ontregelt het leven van veel Nederlanders en veroorzaakt aanzienlijke gezondheidsschade. De bronnen van laagfrequent geluid zijn lastig te achterhalen maar er zijn een aantal doeltreffende mogelijkheden om zelf te meten.
Tijdens de bijeenkomst over LFG van vrijdag 29 september 2017 in Amersfoort heeft expert Jan van Muijlwijk de aanwezigen meegenomen in de techniek rondom het meten van LFG. Zo blijk je met behulp van een goede koptelefoon en de Online tone generator jezelf een luistertest af te kunnen nemen. De tonen die met behulp van de website gegenereerd worden zijn hiervoor zuiver genoeg. Het is zelfs mogelijk om interfererende tonen te laten opwekken door met de internetbrowser 2 tabbladen te openen. In het ene tabblad laat je de Online tone generator een (sine) toon van bijvoorbeeld 70 Hertz genereren en in het andere tabblad een (sine) toon van bijvoorbeeld 71 Hertz.
Daarnaast schijn je goed een lange meting zelf te kunnen doen. Wat je hiervoor nodig hebt is een microfoon en een softwareprogramma om op te nemen en te analyseren. De Trust Starzz is een voorbeeld van een goedkope microfoon (€20,-) die hier goed voor geschikt is. Voor opnemen is de applicatie Spectrum Lab uiterst geschikt. Dit is een gespecialiseerd programma voor het analyseren van audiosignalen. Het programma is gratis. Een (Engelstalige) handleiding voor het programma is daar ook te vinden.
Online tone generator is te vinden op: http://onlinetonegenerator.com/
Spectrum Lab: http://www.qsl.net/dl4yhf/spectra1.html
Retraining therapie kan helpen bij laagfrequent geluid
Op 29 september 2017 organiseerde Leefmilieu een landelijke bijeenkomst over laagfrequent geluid (LFG) in Amersfoort. Een van de workshops ging over het verminderen van LFG klachten. Kenmerkend voor klachten van LFG is dat je je er moeilijk aan kunt onttrekken. Meestal werkt alleen het verlaten van de plaats met het geluid, door bijvoorbeeld buiten of in de auto te gaan slapen. Voor sommige mensen geeft het aanzetten van de radio, een ventilator of een CD met speciale ruis verlichting, omdat daarmee het laagfrequent geluid wat gecamoufleerd wordt. Een persoon in de workshops had ervaring met een therapie die hem heel goed geholpen had en veel aanwezigen wilden daar dan ook alles over weten. De persoon in kwestie woonde in een drukke omgeving met meerdere bronnen van LFG. De aanwezigheid van die bronnen was door metingen aangetoond en sommige waren ook aangepakt, maar de overlast bleef. Omdat hij niet wilde verhuizen heeft hij toen een intensieve retraining therapie gedaan: meerdere dagdelen per week gedurende een flinke periode. Dat heeft hem heel goed geholpen. Zoals hij het zelf formuleerde: “ik hoor het geluid nog wel, maar ik heb er geen last meer van”. Voor veel mensen met LFG overlast is een dergelijke therapie omstreden, zij vinden dat er iets aan het probleem gedaan moet worden en daar hebben ze natuurlijk gelijk in. Maar het is fijn dat als er geen bron gevonden kan worden, of een oplossing achterwege blijft er toch een therapie is die in ieder geval sommige mensen helpt. Voor alle duidelijkheid, dit betekent niet dat het horen van laagfrequent geluid een psychisch probleem is: “tussen de oren zit”. Maar wel dat sommige mensen die een bromtoon horen, baat kunnen hebben bij een therapie die hen leert er minder last van te hebben.
Voorlopige richtlijn van RIVM over laagfrequent geluid
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) ondersteunt medewerkers van GGD’en bij vragen over laagfrequent geluid. In 2016 is daarvoor een voorlopige richtlijn uitgebracht met als titel Meldingen over een bromtoon. Op 29 september 2017 was in Amersfoort een van de workshops gewijd aan deze richtlijn. Annelike Dusseldorp van het RIVM was aanwezig en deelnemers konden hun verwachtingen en opmerkingen bij haar inbrengen. Annelike Dusseldorp gaf aan alle input te zullen gebruiken voor de evaluatie van de richtlijn.
De voornaamste opmerking van de deelnemers was, dat de werknemers van de GGD vaak niet nieuwsgierig zijn, ze zijn vaak te oplossingsgericht en nemen te weinig tijd voor de melders. De workshopdeelnemers gaven aan dat ze het belangrijk vinden dat de GGD medewerkers meedenken, meer samen met de melder op weg gaan, de melding onderzoeken en de melder serieus nemen. Het te weinig tijd nemen wordt ervaren bij het zoeken naar een bron, maar ook bij het advies om de hinder maar te leren accepteren. Annelike Dusseldorp herkende het beeld niet dat de medewerkers van GGD`en niet nieuwsgierig zijn, maar mogelijk hebben zij in sommige gevallen weinig tijd voor de intake van meldingen.
Deelnemers aan de workshop gaven aan dat de GGD niet zelf geluidsmetingen dient uit te voeren. Want er is meer vertrouwen in geluidsdeskundigen. Punt daarbij is wel dat als de GGD de meting niet uitvoert, er vaak geen metingen worden gedaan. Verder vinden deelnemers het belangrijk dat meldingen goed worden verzameld en worden geregistreerd. Eenduidige beoordeling van meldingen is van belang. Vraag is verder of er epidemiologisch onderzoek mogelijk is. Kortom Annelike Dusseldorp kreeg veel feedback op de richtlijn, feedback die gebruikt kan worden om in de toekomst de richtlijn, te verbeteren.
Klik hier voor de GGD-richtlijn: Meldingen over een bromtoon.
Laagfrequent geluid. Waar staan we en hoe verder?
29 september 2017. Laagfrequent geluid (LFG) ontregelt het leven van veel Nederlanders en veroorzaakt aanzienlijke gezondheidsschade. De bronnen van laagfrequent geluid zijn lastig te meten en soms blijft het helemaal onduidelijk waardoor de overlast veroorzaakt wordt. De afgelopen jaren heeft de vereniging Leefmilieu de meldingen van LFG in kaart gebracht, en meegewerkt aan initiatieven om laagfrequent geluid te meten. Ook is samengewerkt met anderen zoals de Stichting Laagfrequent Geluid en het RIVM. Het probleem is beslist nog niet opgelost, maar er zijn wel stappen gezet. Op 29 september hebben we in een publieksbijeenkomst in Amersfoort de stand van zaken op een rijtje gezetten en in kleinere groepen met elkaar doorgepraat over mogelijke vervolgstappen.
Aan de orde kwam onder meer hoe een meting van laagfrequent geluid in zijn werk gaat en wat de mogelijkheden zijn om zelf te meten. De richtlijn van de GGD over LFG is toegelicht we zijn ingegaan op de in kaart gebrachte meldingen. Veel mensen die geconfronteerd zijn met de overlast van laagfrequent geluid leggen een hele weg af in de aanpak van hun probleem. Mede met de inbreng van deze ervaringsdeskundigen is besproken hoe we samen het beste verder kunnen. Deze bijeenkomst is mede mogelijk gemaakt door de financiële ondersteuning van het voormalige Meldpunt Gezondheid en Milieu.
Bekijk hieronder de reeds beschikbare presentaties:
- Lies Jonkman (Stichting Laagfrequent Geluid): Meldingen van LFg en LFg+
- Annelike Dusseldorf (RIVM): Richtlijn ‘het horen van een bromtoon’
- Jan van Muijlwijk (Omgevingsdienst Groningen): Op zoek naar de bron van de brom
Televisieuitzending over laagfrequent geluid
Op 10 september 2017 besteedde het televisieprogramma de Monitor aandacht aan laagfrequent geluid. De uitzending had als titel: “Overlast door bromtonen”. De makers hadden er duidelijk veel werk van gemaakt, door met veel mensen te praten die last hadden van laagfrequent geluid en met experts die bezig zijn met het meten ervan.
Dat laagfrequent geluid een groot probleem is bleek wel uit het feit dat sommige gehinderden het beschreven als uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Ook de ambtenaren die er mee aan de slag wilden voelden zich vaak machteloos.
Het is zeker dat geluidsoverlast een steeds groter probleem vormt. Zo ontdekten de journalisten dat de snelweg tegenwoordig 2 keer zo hard dreunt als 30 jaar geleden. Maar niet altijd is een bromtoon de oorzaak van de overlast. Het televisieprogramma deelde de overlastmeldingen in 3 categorieën in:
- Overlastmeldingen die uiteindelijk terug te voeren zijn op een medische oorzaak bij de klager. Oorsuizingen bijvoorbeeld, ook wel bekend als tinnitus is een bekende oorzaak.
- De tweede categorie: er wordt wel een storende toon gemeten, maar het wordt niet duidelijk waar die vandaan komt. Omdat laagfrequent geluid op grote afstand gehoord kan worden en meerdere bronnen zich kunnen vermengen, kan het vinden van de bron heel moeilijk en soms zelfs onmogelijk blijven.
- De derde categorie is de enige die het probleem echt oplost: de toon wordt gemeten, de oorzaak wordt opgespoord en aangepakt. De oorzaak blijkt dan bijvoorbeeld de transformatorfabriek te zijn.
De journalisten vermelden niet expliciet de vierde categorie: de bron wordt opgespoord, het probleem zou opgelost kunnen worden, maar het wordt niet opgelost. Zoals bij het voorbeeld van de schepen in Rotterdam die ’s nachts de motor laten lopen. De wethouder kan ze niet verplichten om de motor af te zetten en dus blijft het probleem bestaan. Typisch een voorbeeld van ontbrekende regelgeving. Maar al en al een heel goed programma met veel herkenbare situaties. Een aanrader, niet alleen voor mensen die overlast ervaren, ook voor ambtenaren en beleidsmakers en eigenlijk voor iedereen die begrip wil krijgen voor dit slecht begrepen milieuprobleem.
Bekijk de uitzending op https://demonitor.kro-ncrv.nl/uitzendingen/geluidsoverlast
Geluidsmeting trafostation leidt tot geluidsscherm
Juni 2016. Bij de planning van de nieuwe woonwijk Brugkwartier heeft de gemeente Nijmegen geluidsmetingen laten verrichten aan het nabijgelegen transformatorstation (zie afbeelding). De resultaten van deze meting hebben geleid tot het besluit een geluidsscherm te bouwen van 7 meter hoog en 80 meter lang. Hierdoor kunnen woningen gebouwd worden tot op een afstand van 70 meter van dit trafostation. Uit de metingen blijkt dat dit station continu (dag en nacht) een geluid afgeeft met een bronsterkte van 80 - 97 dB(A). Bij schakelen kan dit oplopen tot 110 - 120 dB(A). Dit betreft een tonaal (laagfrequent) geluid met een frequentie van 100 Hz en veelvouden daarvan.
Voor wat betreft de toelaatbare geluidsniveaus bij woningen, is in deze situatie het Activiteitenbesluit van kracht. Hierin zijn onder meer de standaardgrenswaarden opgenomen waaraan woningen overdag, s ’avonds en s ’nachts mogen worden blootgesteld (respectievelijk 50, 45 en 40 dB(A). Door het bouwen van het geluidsscherm verwacht de gemeente deze waarden te kunnen realiseren.
Wil je meer weten over de metingen en de beoogde effecten van het geluidsscherm, bekijk dan de volgende rapporten:
- Akoestisch onderzoek: De metingen
- Akoestisch onderzoek: Mogelijke maatregelen
Op de middelste foto een overzicht van het transformatorstation, waar links op de foto een begin is gemaakt met het uitgraven van de fundering voor het geluidsscherm.
Gemeente Almere vraag minister norm te maken voor laagfrequent geluid
Februari 2016. Naar aanleiding van overlast van enkele inwoners heeft de gemeenteraad van Almere op 25 februari een motie aangenomen om de minister te vragen een norm te maken voor laagfrequent geluid. Op dit moment zijn er geen regels, waardoor laagfrequent geluid wettelijk niet 
erkend wordt en gemeenten nauwelijks kunnen ingrijpen als er klachten over binnen komen. Veel mensen hebben last van laagfrequent geluid, dit blijkt ook ieder jaar weer uit de meldingen die daarover bij de vereniging Leefmilieu binnenkomen. De gemeente Almere is geïnspireerd door het voorbeeld van de gemeente Nijmegen die al eerder een dergelijk brief naar de minister stuurde. Het zou een goed idee zijn als in meer gemeenten het initiatief van Nijmegen en Almere zou worden overgenomen.
Klik hier om de motie te bekijken
Werkconferentie op 16 oktober: oplossingen voor laagfrequent geluid
Op 16 oktober 2015 organiseerde de vereniging Leefmilieu samen met de stichting Laagfequent Geluid en Edwin Buikema van ingenieursbureau Peutz een werkconferentie over laagfrequent geluid (LFG). Er waren 25 mensen uitgenodigd om na te denken over oplossingen voor LFG. Bij de oplossingen werd in twee richtingen gekeken: naar de mens en naar de geluidsbron.
Bij overlast ligt het startpunt van het proces altijd, daar waren de aanwezigen het over eens, in het meten van het geluid. Vervolgens kun je dan de bron opsporen en het probleem technisch proberen te verhelpen. Gaandeweg tijdens de werkconferentie bleek dat als bedrijven de bron zijn van de LFG overlast, er veel mogelijkheden zijn om de overlast op te lossen. Als het moet via de rechter, LFG wordt door rechters aangemerkt als objectiveerbare hinder: hinder die onderzocht moet worden. Maar wat kun je doen als de bereidheid om te meten er bij de lokale overheid niet is? Dan is het belangrijk dat burgers samenwerken.
Het probleem LFG is het moeilijkst oplosbaar als deskundigen geen LFG meten en de betrokken toch overlast ervaren door een bromtoon. De suggestie, die gedaan werd, is om dan onderzoek te gaan doen bij de mensen die ziek worden. Ga bijvoorbeeld na of niet-akoestische prikkels verantwoordelijk kunnen zijn voor dit fenomeen. De GGD in Gelderland is gestart met een dergelijk onderzoek naar aanleiding van de bromtoon in Zutphen en de vele andere meldingen waarbij geen bron aangewezen kon worden. Een andere suggestie werd gedaan om, in navolging van Denemarken, in Nederland een ruimte in te richten, waarin de persoonlijke waarnemingsdrempel van mensen van LFG bepaald kan worden.
Kortom: LFG is in eerste instantie een milieu-probleem en als de bron van het geluid niet gevonden kan worden, blijft er in ieder geval een taai gezondheidsprobleem over. Beide problemen verdienen een oplossing: door bronnen op te sporen en aan te pakken, wat nog lang niet altijd gebeurt, én door te gaan zoeken naar de oorzaken van ziekmakende bromtonen die niet door geluid veroorzaakt worden.
Klik hier voor een samenvatting van de dag
Bekijk hier de presentaties:
- Presentatie van Edwin Buikema: Hooggevoelig voor LFG
- Presentatie van Theo Campmans: Reductie LFG - 2 Cases Grote kleine ketels
- Presentatie van Coert van den Enk: Bromtoon in Zutphen
- Presentatie van Dirk van der Plas: Presentatie SLG
- Presentatie van Bewoner Den Bosch: LFG, je zal er maar last van hebben
- Presentatie van Suzanne Eekhout: Juridische oplossing voor LFG
- Presentatie van Jan van Muijlwijk: Op zoek naar de bron
Documentaire De Brom beschikbaar op internet
In 2014 is de documentaire De Brom verschenen van filmmakers Margriet Westerhof en Christa Moesker. In de documentaire leggen ze uit wat laagfrequent geluid is en wat het met mensen doet. Persoonlijke verhalen van slachtoffers staan centraal en ook wat de betrokkenen gedaan hebben om het probleem op te lossen of er ten minste mee te leven. De documentaire is tot stand gekomen doordat mensen die last hebben van laagfrequent geluid zelf 
het geld bijeen hebben gebracht met crowdfunding. Dit jaar is de film op internet gepubliceerd. De film duurt 52 minuten en er kan ook een DVD van besteld worden.
Meer informatie op: http://www.debrom.nl/
Gemeente Nijmegen en GGD willen normering over laagfrequent geluid
24 februari 2015. De gemeente Nijmegen en de GGD Zuid-Gelderland hebben het ministerie gevraagd om een landelijke normering voor laagfrequent geluid. De overlast van laagfrequent geluid treft 2,5 procent van de bevolking en zonder normering kan er niet of nauwelijks gehandhaafd worden.
Leefmilieu heeft samen met de Stichting Laagfrequent geluid een brief gestuurd naar het ministerie van Infrastructuur en milieu om dit verzoek te ondersteunen. Beide organisaties weten uit alle telefoontjes en meldingen heel goed wat een adequate aanpak tot nu toe in de weg staat, zoals bijvoorbeeld de ontbrekende kennis bij handhavers en artsen. Beroepsbeoefenaren die vaak niet weten dat, ook als zijzelf laagfrequent geluid niet kunnen horen, er toch sprake kan zijn van een milieuprobleem. Dit betekent dat ook in de gevallen waarin sprake is van een duidelijke veroorzaker, de bron toch niet wordt opgespoord. En als die bron in een enkel geval toch achterhaald is, heeft de lokale overheid onvoldoende middelen om te handhaven. Kortom het is hoog tijd dat er landelijke kaders komen om dit probleem aan te pakken.
Lees hier de brief van Leefmilieu en de Stichting Laagfrequent geluid
Lees hier de brief van de gemeente Nijmegen en de GGD Zuid-Gelderland
Ook de Vereniging Behoud de Parel ondersteunt deze actie.
Lees hier de brief van de Vereniging Behoud de Parel
Wetenschappelijke inzicht in laagfrequent geluid
Mireille Oud, natuurkundige, heeft haar kennis van geluid gebruikt om het vraagstuk van laagfrequent geluid (LFG) uiteen te rafelen. Haar bevindingen heeft ze samengevat in een artikel voor het tijdschrift Geluid. Mireille Oud verbindt de uitkomsten van Amerikaans onderzoek met uitkomsten van metingen van lage tonen in Nederland. Uit het 
Amerikaanse onderzoek blijkt dat LFG bij proefdieren een opzwelling van het slakkenhuis (zie afbeelding) kan veroorzaken. Een dergelijke zwelling, nagebootst bij proefpersonen bleek deze gevoeliger te maken voor laagfrequent geluid. Zo komt Mireille Oud tot een aantal verklaringen waarom gedupeerden een bromtoon horen, maar het meten ervan niet lukt. LFG lijkt dan meer op een spookgeluid en dat drijft gehinderden tot wanhoop. Daarnaast komt de onderzoekster tot een aantal oorzaken die de toename in LFG klachten kunnen verklaren:
- De wereldwijde toename van het totale geluid, ook van lage tonen.
- Geluidscurven die er geen rekening mee houden dat onze gehoorzenuwcellen al reageren op geluid
voordat het een hoorbaar niveau heeft. - Langdurige overprikkeling door laagfrequent geluid kan de gehoordrempel verlagen met maar liefst 20 tot 30 dB, waardoor geluid dat eerst onhoorbaar was, wel hoorbaar wordt.
- Door de continue belasting kan een eenmaal beschadigd oor zich nauwelijks herstellen, waardoor het ook in perioden met minder omgevingsgeluid gevoelig blijft en klachten geeft.
Lees hier het hele artikel:
Oud, M. "Verklaring voor hinder van laagfrequent geluid - Biofysische benadering."
TijdschriftGeluid 35, no. 1 (2013): 6-9, Kluwer Media, Alphen aan den Rijn.
Rechter verplicht gemeente tot meten van trillingen door gespecialiseerd bureau
24 december 2014. In Amsterdam hebben twee mensen die veel last hebben van trillingen en laagfrequent geluid in hun woning, de gemeente Amsterdam gevraagd om een gespecialiseerd bureau opdracht te geven om te komen meten. Inspecteurs van de gemeente waren komen kijken, maar hadden geoordeeld dat de twee nabijgelegen bedrijven de oorzaak niet konden zijn. De rechtbank van Amsterdam oordeelde echter dat op basis van de Meet en beoordelingsrichtlijn B “Hinder voor personen in gebouwen” voor het meten van trillingshinder een gespecialiseerd bureau moet worden ingeschakeld. De rechter betrok in de uitspraak het oordeel van de ingeschakelde expert dat er meerdere bronnen van laagfrequent geluid kunnen zijn en dat nu niet duidelijk is of die allemaal onderzocht zijn. Deze uitspraak geeft wat hoop voor iedereen die het voor elkaar probeert te krijgen dat gemeenten met kennis van zaken trillingen laten meten. Wat nog duidelijk moet worden is of in alle gevallen laagfrequent geluid met zo’n handhavingsverzoek gemeten zal moeten worden. Maar deze eerste uitspraak ligt er nu en dat is hoopvol.
Bekijk hier de uitspraak van de rechtbank van Amsterdam.
Enkele maanden overlast van LFG: een indringend verhaal
Juli 2014. Voor het eerst van je leven geconfronteerd worden met laag frequent geluid is een ingrijpende ervaring. Op ons verzoek hebben twee leden van Leefmilieu, die enkele maanden geleden voor het eerst geconfronteerd werden met de overlast van laag frequent geluid (LFG), hun ervaringen op een rijtje gezet. Het is een uitvoerig verslag geworden van hun persoonlijk zoektocht naar oorzaken en informatie. 
In hun verslag gaan ze niet alleen in op het opsporen van de bromtoon, maar ook op de verdere aanpak van het probleem en ze zetten tips op een rijtje om de overlast te bestrijden.
Het stuk is met de nodige afstand en relativering geschreven, maar goed voelbaar zijn de grote gevolgen die de confrontatie met LFG op hun leven heeft: “we zijn alleen op zoek naar de oorzaak (en oplossing!) van datgene wat ons bedreigt in wat onze veilige basis moet zijn – ons (t)huis waar we al bijna 20 jaar naar volle tevredenheid en zonder klachten wonen........ tot een paar maanden geleden.”
Ze prijzen zich in het verhaal gelukkig dat ze als echtpaar veel steun aan elkaar hebben en ook zijn ze zich scherp bewust van het feit dat er mensen zijn die er nog veel meer last van hebben dan zij.
Bij Leefmilieu hebben we vaak mensen aan de telefoon die last hebben van laag frequent geluid. De tips en vervolgacties zijn heel herkenbaar en zullen volgens ons veel mensen kunnen helpen.
Het verslag is anoniem geschreven maar iedereen, die in contact met de schrijvers wil komen of aanvullende tips heeft, kan een mailtje sturen naar burgernetwerk@leefmilieu.nl, wij sturen de informatie dan aan hen door.
Klik hier om het verslag te lezen
LFG en Elektriciteitscentrale Nijmegen
Juni 2014. Op verzoek van de vereniging Leefmilieu, heeft de elektriciteitscentrale van GDF SUEZ te Nijmegen het laagfrequent geluid (LFG) laten meten in twee woningen in haar directe omgeving. In Nijmegen staat de kolencentrale ook wel bekend als Electrabel. Het onderzoek vond niet plaats omdat er LFG-klachten over de elektriciteitscentralewaren, maar om een beter beeld te krijgen van laagfrequent geluid in Nijmegen. Er is zowel gemeten terwijl de installatie draaide als wanneer deze niet in werking was. Hieruit bleek dat de bedrijfsvoering van de centrale niet leidt tot een toename van de laagfrequentegeluidimmissieniveaus in de onderzochte woningen. Wel bleken er, op sommige momenten, overschrijdingen te zijn, ook als de elektriciteitscentrale niet draaide. De uitkomsten zijn op 6 juni met geïnteresseerden besproken. Behalve mensen van GDF SUEZ waren er omwonenden, leden van Leefmilieu en vertegenwoordigers van de gemeente Nijmegen en GGD Gelderland Zuid aanwezig. Edwin Buikema, die het onderzoek had uitgevoerd, lichtte de uitkomsten toe. Er was veel lof bij de aanwezigen voor het feit dat GDF Suez het onderzoek had laten uitvoeren. In de nabespreking bleek dat de verantwoordelijke medewerkers bij de ontwikkeling van nieuwe plannen op het terrein (de kolencentrale sluit per 1 januari 2016) het LFG vraagstuk van meet af aan willen gaan meenemen, onder het motto “voorkomen is beter dan verhelpen”. Een voorbeeld dat navolging verdient.
Bekijk hier het onderzoeksrapport
Presentatie over laagfrequent geluid op symposium van RIVM
Het RIVM organiseerde op 14 mei 2014 een symposium over laagfrequent geluid (LFG) met de uitdagende titel: facts, myths and how we deal with them (vertaald: feiten, mythen en hoe gaan we ermee om). Leefmilieu was uitgenodigd om een korte presentatie te houden over de uitkomsten van de meldingen die op de site van Leefmilieu gedaan worden. De getallen over 2012 en 2013 logen er niet om. In 2012 waren er 111 meldingen over LFG en in 2013 waren het er 189. Vanwege de titel leek het ons raadzaam om duidelijk te maken dat het beslist niet om mythes ging en dat de gemelde overlast vaak direct door de melders aan een bron te koppelen is. Ons advies was dan ook om met deze duidelijke zaken aan de slag te gaan.
Tot onze verbazing stond dit advies haaks op de opvattingen van enkele professionals, zoals een medewerker van de GGD Amsterdam. De GGD-er vond het vaak zinloos om te gaan meten, omdat er toch vaak niets uitkomt en adviseerde de klagers om er mee te leren leven. Wij vonden dat wel een erg cynische reactie. Constructiever was de aanpak zoals die werd voorgesteld door prof. Andy Moorhouse van Salford University. Hij gaf aan dat er in Groot Brittannië veel bereikt werd door de inzet van lokale ambtenaren met kennis van milieu en gezondheid, omdat zij de plaatselijke bronnen van LFG vaak konden achterhalen. In zijn voorstel voor de evaluatie van de overlast schrijft prof. Andy Moorhouse: “men moet in gedachten houden dat laag frequent geluid, ook al komt het maar een klein beetje boven de drempel uit al erg storend kan zijn en moeilijker buiten te sluiten is of aan te wennen dan andere soorten geluid.” (blz. 14 van Procedure for the assessment of low frequency noise complaints).
Bekijk hier de presentatie van Leefmilieu
Lees hier het rapport van prof. Moorhouse
Niet erkende overlast: melders over laagfrequent geluid (LFG)
De Stichting Laagfrequent geluid organiseert regelmatig een expertisegroep. Op 2 oktober 2013 presenteerde Marga Jacobs, voorzitter van Leefmilieu, in Amersfoort een overzicht van de meldingen die de afgelopen jaren via de website van Leefmilieu zijn binnengekomen. Daarbij besteedde ze niet alleen aandacht aan de aantallen meldingen, maar ook aan de inhoud van de verhalen. Een rode draad daarbij was de schrijnende situatie, dat melders over laag frequent geluid nauwelijks gehoor vinden bij ambtenaren en artsen. Een man werd door de huisarts zelfs naar de psychiater gestuurd omdat hij een bromtoon hoorde die de huisarts niet hoorde. Het advies van Marga Jacobs aan haar toehoorders was dan ook: zorg dat de artsen, ambtenaren en politici het probleem van laagfrequent geluid gaan herkennen en erkennen. Dat is een bescheiden begin, maar dan staan tenminste niet meer zoveel mensen onbegrepen in de kou.
Bijkijk hier de hele presentatie
Metingen in Utrecht laten hoge niveaus laagfrequent geluid zien
Juli 2013. Hoewel veel mensen klachten hebben over laagfrequent geluid, zijn er maar van weinig situaties uitgebreide metingen bekend. Vandaar dat wij er aandacht aan besteden. Ter voorbereiding van een windmolenproject liet de gemeente Utrecht het bureau Peutz op 3 plaatsen 3 maanden lang meten: van 14 december 2012 tot en met 26 maart 2013.
Het bleek dat ook zonder windmolens er al veel laag frequent geluid rond het industrieterrein is. Er zijn geen officiële wettelijke normen, maar de normen die er wel zijn, werden op veel momenten overschreden (bij de NSGreferentiecurve zelfs bijna de hele tijd).
Opvallend was ook de toename van laagfrequent geluid (L95) bij toenemende windsnelheid. Voor echt hoge windsnelheden (≥ 10 m/s) zijn in de onderzochte periode onvoldoende gegevens geregistreerd, maar de onderzoekers verwachten dat bij hogere windsnelheden er sprake zal zijn van vrijwel continue overschrijding van alle normen (zowel NSG-, Vercammen-curve als de Deense norm).
De vraag is nu: vindt de gemeente Utrecht dat in deze situatie de windmolens er nog wel bij kunnen of hanteren ze het voorzorgprincipe. Wij hopen dat de gezondheidsoverwegingen de doorslag zullen geven bij de afwegingen, maar we zijn er niet gerust op.
Bekijk hier het rapport van Peutz.
Presentatie 23 november 2012: LFG en het horen van een bromtoon
Op verzoek van de vereniging Leefmilieu hield Edwin Buikema, specialist op laagfrequent geluid, op 23 november een presentatie over dit lastige milieuprobleem. De titel van zijn presentatie was: “LFG en het horen van een bromtoon “. Uit deze presentatie worden hier 2 punten toegelicht:
• Geluidsisolatie van woningen werkt niet.
• Laagfrequent geluid is, met kennis van zaken, goed te meten.
Indrukwekkend was het geluidseffect dat Edwin Buikema tijdens de presentatie demonstreerde over de effecten van geluidsisolatie van woningen. Het blijkt dat woningisolatie wel werkt voor hoge tonen, maar niet voor lage tonen. Het gevolg van woningisolatie is dus dat het voor mensen die niet gevoelig zijn voor laag frequent geluid in huis stiller wordt, terwijl voor mensen die er wel gevoelig voor zijn, het laagfrequente geluid steeds meer op de voorgrond komt. Ook afstanden hebben een dergelijke werking: van een vrachtwagen die in de verte stationair staat te draaien overheerst op grote afstand het laagfrequente geluid (de bromtoon).
Hoewel niet iedereen laagfrequent geluid even goed hoort, is het wel, uiteraard met de juiste apparatuur, goed te meten. Je moet echter wel weten waar je meet. Een meting moet bijvoorbeeld eerder in de hoeken van de kamer bij het plafond gedaan worden, dan zomaar ergens in het midden van de kamer. Het geluid meten in huis betekent echter nog niet dat je weet waar het geluid vandaan komt. In veel, ook uitgebreide onderzoeken, kan de bron niet bepaald worden. Maar er zijn wel enkele tips te geven. Ga naar buiten en als je het geluid daar niet meer hoort, komt de bron waarschijnlijk vanuit het huis zelf. Zet eventueel de elektriciteit van het hele huis uit, om erachter te komen of het geluid van een apparaat uit het huis komt. Hoor je het geluid altijd en overal, bijvoorbeeld ook op vakantie in het buitenland, dan is de oorzaak waarschijnlijk niet laagfrequent geluid.
Download hier de hele presentatie, inclusief het geluid (6,9 MB)
Of belijk de presentatie zonder geluid (3,7 MB)
Verslag 23 november 2012: Hoe verder als je last hebt van LFG
Op de bijeenkomst van 23 november in Nijmegen over laagfrequent geluid (LFG) kwamen uit heel Nederland mensen bij elkaar die hiervan veel overlast en gezondheidsschade ondervinden. Doel van de bijeenkomst was te overleggen wat je hieraan als individu, maar ook samen, kunt doen. De deelnemers gingen na een inleiding over LFG (zie hierboven) in groepen van ongeveer 10 personen uit elkaar, om onder leiding van een voorzitter door te praten over Hoe nu verder? De uitkomsten van alle groepen zijn in een overzicht verwerkt en voor de overzichtelijkheid rond verschillende thema’s geordend. Het zijn uiteenlopende suggesties voor mensen die last hebben van LFG: hoe de bron op te sporen of hoe de overlast proberen te verminderen. Met daarbij vooral het advies te proberen medestanders te vinden en mensen die je overlast begrijpen. Er was ook een hartstochtelijke oproep aan artsen en specialisten om zich in het vraagstuk te verdiepen, zodat je daar niet tevergeefs aanklopt. Ook op het gebied van kennisopbouw kan er in Nederland nog veel gebeuren. Voor een laboratorium waarin je je gevoeligheid voor LFG kunt laten bepalen moet je helemaal naar Denemarken. Hier ligt dus nog een duidelijk verbeterpunt. Verder drongen de aanwezigen aan op samenwerking tussen alle partijen en een website waar alle goede tips, en bijvoorbeeld ook plaatsen waar je geen last hebt van LFG, bij elkaar gezet worden. Iedereen hoeft dan niet steeds opnieuw zelf het wiel uit te vinden.
Bekijk hier het hele verslag met alle tips.
6 november 2012: Oren kunnen steeds gevoeliger worden voor laagfrequent geluid
Tijdens het jaarcongres van het Nederlands Akoestisch Genootschap heeft Mireille Oud een presentatie gegeven met als titel “Laagfrequent geluidhinder een zelfstandig biofysisch verschijnsel”. In haar presentatie ging Mireille Oud, een medisch biofysicus, in op de gevolgen van laagfrequent en ultra laagfrequent geluid voor mensen. Zij maakte duidelijk hoe laagfrequent geluid het binnenoor daadwerkelijk kan veranderen, het gevolg daarvan is een toenemende gevoeligheid voor laagfrequent geluid. Het resultaat hiervan is dat mensen gevoelig worden voor laagfrequent geluid dat daarvoor helemaal niet hoorbaar leek te zijn. Een groeiend aantal personen krijgt last van deze overgevoeligheid voor laagfrequent geluid en dat kan varieren van een beetje last tot een volkomen verstoring van het functioneren.
Vanzelfsprekend gaan deze mensen klagen over het probleem, klachten als brom, gezoem, gerommel, vaak met omschrijvingen “het lijkt wel of er de hele dag een wasmachine aanstaat bij de buren” of “een betonmolen die in de verte draait”. De meeste mensen horen dit niet, maar degene waarbij het gehoor (en gevoel) door hoge laagfrequente geluidsdruk is aangetast, krijgen hier vaak zeer serieuze gezondheidsproblemen door. Klachten kunnen zijn: duizeligheid, verstoorde slaap, stress, hoge bloeddruk en ook hartritme storingen.
Het aantal getroffenen neemt toe, simpel weg omdat het aantal bronnen de laatste jaren sterk aan het stijgen is, waardoor het volume en daarmee de geluidsdruk in woningen stijgt. Daarmee neemt de kans op het ontstaan van de overgevoeligheid toe.
De belangrijkste bronnen voor laagfrequent geluid zijn windturbines en windparken, gasleidingen, zware industrie, weg- en spoorgeluid, warmwaterpompen voor blokverwarming, rioolpompen, ondergrondse huisvuil afvoer, enz.
Er is recent meer inzicht verworven in de biofysische aspecten van de overgevoeligheid van het gehoorsysteem voor laagfrequent geluid. Mireille Oud heeft dat in haar presentatie op een rijtje gezet. Dit biofysich onderzoek kan een belangrijke input geven voor verder medisch onderzoek.
Klik hier om de presentatie te bekijken
Bekijk ook de paper “Low-frequency noise: a biophysical phenomenon” (in het Engels).
Laag Frequent Geluid (LFG): ‘Hoor of voel jij dat ook?’
Maart 2012. Misschien nu nog niet. Maar het aantal mensen dat gevoelig raakt voor LFG (gebrom of trillingen) is nu al meer dan 2,5 % van de Nederlandse Bevolking. Van Zuid Limburg, Rotterdam-Rijnmond, Gelderland tot helemaal in Groningen. Laag frequente geluidsgolven laten zich niet tegenhouden door glas of steen en reizen tot ongeveer 30 kilometer ver. Onderweg, via lucht of bodem kunnen woningen door lage geluidsfrequenties gaan resoneren (=meetrillen).
Stel je dat eens voor. Je woonruimte wordt tot één grote klankkast. Niet zo vreemd dat LFG het dagelijkse leven flink ontwricht en gezondheidsschade oplevert. Van hoofdpijn, druk op je trommelvliezen, duizeligheid en hartritmestoornissen. Of slapeloze nachten. Jaar in, jaar uit. Toch negeren de Gezondheidsraad en het ministerie van Infrastructuur & Milieu de LFG-klachten: het is ‘een individueel, psychologisch probleem’ of ‘oorsuizen’. Zelfs in de wetgeving ontbreken de LFG- grenswaarden. Talrijke LFG bronnen als generatoren of transformatoren kunnen daardoor hun nare effecten ongehinderd blijven verspreiden.
Mensen die LFG horen óf voelen geven een belangrijk signaal af: de grenzen van een gezond leefklimaat zijn ruimschoots overschreden. Kortom, het is de hoogste tijd om die laag frequente bronnen op te sporen en te stoppen. Dat kan via metingen en LFG grenswaarden. De knop moet gewoon om. Zo simpel is het. De belangengroep Laag Frequent Geluid komt op voor iedereen die iets aan het probleem wil doen: www.laagfrequentgeluid.nl
Bromtoon veroorzaakt door vrachtwagens
December 2011. Inwoners van de wijk Nesselande in Rotterdam ondervinden al jaren overlast door laagfrequent geluid: een bromtoon die er soms wel en soms niet is. In opdracht van DCMR is jarenlang gedetailleerd onderzoek gedaan en de oorzaak is waarschijnlijk te vinden in het zware vrachtverkeer van de nabijgelegen drukke A 20. Het grondig uitgevoerde onderzoek is uniek in zijn soort.
.