Duits Nederlandse uitwisseling over zelf meten
De Duitse organisatie Luftdaten uit Stuttgart helpt iedereen die dat wil om zelf luchtkwaliteit te meten. De vrijwilligersorganisatie biedt alle informatie die je nodig hebt om zelf een fijnstofsensor te bouwen en deze zo te installeren dat de uitkomsten voor iedereen zichtbaar worden. Op dit moment zijn er in Europa duizenden van deze zelfgebouwde sensoren actief.
Op 25 januari 2019 hebben deelnemers van het Smartemissionsproject uit Nijmegen met Lukas Mocek van Luftdaten ervaringen uitgewisseld. Daarbij kwam het grote belang van open data en goede standaarden aan de orde. Het was een stimulerende uitwisseling. Ineens blijkt dat het project dat je lokaal uitvoert onderdeel van een veel grotere beweging te zijn en besef je hoeveel collega’s je eigenlijk hebt, die los van elkaar en toch samen aan hetzelfde doel werken.
Luftdaten stelt de informatie ook in het Nederlands beschikbaar: https://luftdaten.info/nl/startpagina/
Zelf luchtkwaliteit intensieve veehouderij meten
November 2017. De vereniging Behoud de Parel, gevestigd in Horst aan de Maas in Limburg, is zeer actief. Dat is nodig want in en rond de gemeente is er veel intensieve veeteelt, een immens glastuinbouwgebied en een zandwinning. Om zelf na te kunnen gaan hoe de kwaliteit van de lucht is, heeft de groep het initiatief genomen om zelf te gaan meten met behulp van low cost sensoren. Teus Hagen, actief binnen de vereniging, heeft het technische werk voor zijn rekening genomen en de sensoren getest. Er blijken grote verschillen te zijn tussen de sensoren die op de markt zijn, het is dus oppassen als je zelf iets gaat maken, want je wilt wel zeker zijn van de kwaliteit van je metingen.
In juli is het RIVM bij Teus Hagen op bezoek geweest en op het filmpje dat daarvan gemaakt is, is te zien hoe Teus aan het testen is in zijn werkkamer. Intussen is hij al veel verder en is het eerste prototype gebouwd en in gebruik genomen. Teus Hagen is een internationaal gelauwerde internetpionier en hij zet alle kennis die hij opdoet op internet, zodat iedereen er gebruik van kan maken. Iedereen kan zelf de onderdelen aanschaffen en de sensor bouwen. Het is wel een technisch klusje, dus niet voor iedereen geschikt. Behoud de Parel zoekt intussen sponsoren om een meetnet te kunnen bouwen in hun gemeente. Financiële verzoeken aan de overheid liepen tot nu toe op niets uit. Toch zou het een fantastische manier zijn om met weinig geld in Limburg innovatie te stimuleren, of zouden die overheden dat niet begrijpen?
Meer over het meetproject: http://www.behouddeparel.nl/?q=samen-meten
Bekijk hier filmpje van RIVM: Op bezoek bij Teus Hagen, citizen scientist
Laagfrequent geluid: Meten is weten
Laagfrequent geluid (LFG) ontregelt het leven van veel Nederlanders en veroorzaakt aanzienlijke gezondheidsschade. De bronnen van laagfrequent geluid zijn lastig te achterhalen maar er zijn een aantal doeltreffende mogelijkheden om zelf te meten.
Tijdens de bijeenkomst over LFG van vrijdag 29 september 2017 in Amersfoort heeft expert Jan van Muijlwijk de aanwezigen meegenomen in de techniek rondom het meten van LFG. Zo blijk je met behulp van een goede koptelefoon en de Online tone generator jezelf een luistertest af te kunnen nemen. De tonen die met behulp van de website gegenereerd worden zijn hiervoor zuiver genoeg. Het is zelfs mogelijk om interfererende tonen te laten opwekken door met de internetbrowser 2 tabbladen te openen. In het ene tabblad laat je de Online tone generator een (sine) toon van bijvoorbeeld 70 Hertz genereren en in het andere tabblad een (sine) toon van bijvoorbeeld 71 Hertz.
Daarnaast schijn je goed een lange meting zelf te kunnen doen. Wat je hiervoor nodig hebt is een microfoon en een softwareprogramma om op te nemen en te analyseren. De Trust Starzz is een voorbeeld van een goedkope microfoon (€20,-) die hier goed voor geschikt is. Voor opnemen is de applicatie Spectrum Lab uiterst geschikt. Dit is een gespecialiseerd programma voor het analyseren van audiosignalen. Het programma is gratis. Een (Engelstalige) handleiding voor het programma is daar ook te vinden.
Online tone generator is te vinden op: http://onlinetonegenerator.com/
Spectrum Lab: http://www.qsl.net/dl4yhf/spectra1.html
Zelf meten van luchtvervuiling door vuurwerk
10 jan 2017. Een flinke groep vrijwilligers heeft meegedaan met het in kaart brengen van fijn stof door vuurwerk. Het project is uitgevoerd samen met het RIVM dat alle gegevens verzamelde. Doel was onder andere na te gaan of je met eenvoudige en goedkope sensoren fijn stof kunt meten. Dat blijkt te lukken. Natuurlijk zijn de metingen niet zo precies en betrouwbaar als de officiële RIVM metingen, maar de uitkomsten laten een duidelijke piek zien vlak na 12 uur ’s nachts. De door de sensoren gemeten stofconcentraties waren kort na middernacht op veel locaties wel 3 tot 10 keer zo hoog als daarvoor. In de grafiek staan metingen van de sensoren in oost Nederland. Iedere sensor heeft in de grafiek zijn eigen kleur. Uiteraard zijn de pieken niet overal hetzelfde omdat er niet overal evenveel vuurwerk wordt afgestoken. Ook is op de grafiek te zien dat het vuurwerk op sommige plaatsen ook na 12 uur nog doorgaat.
Alle metingen en ervaringen zijn te vinden op: https://www.samenmetenaanluchtkwaliteit.nl/vuurwerk-2016-2017
RIVM omarmt zelf meten
Op 7 december 2016 was er bij het RIVM een symposium met de titel “Samen meten aan luchtkwaliteit”. Leden van Leefmilieu en van bij haar aangesloten groepen waren daarvoor naar Bilthoven gegaan. Het is interessant dat je door zelf te meten veel preciezer op de hoogte bent van je eigen leefmilieu, waarbij je zelfs kunt vaststellen dat het uitmaakt of je voor of achter je huis gaat zitten en wanneer. Onze experimenten met het zelf meten hadden duidelijk gemaakt dat het zelf meten niet zo eenvoudig is. Sensoren zijn niet altijd zo nauwkeurig en soms zijn de data lastig te interpreteren. Je zou dus kunnen denken dat het RIVM niets van dit “geprutst” door amateurs moet hebben, maar niets is minder waar. Ze snappen daar natuurlijk heel goed dat zij met hun meetstations de beste metingen doen, maar ze weten ook dat als er veel mensen luchtkwaliteit meten die informatie veel fijnmaziger wordt. En dat juichen ze toe bleek op 7 december. Het mooie is natuurlijk dat je door een sensor op een kast van het RIVM te zetten, je goed kunt kijken hoe die presteert vergeleken met de metingen van het RIVM, omdat je die metingen online kunt bekijken.
- Bekijk hier de website van het symposium
- Bekijk hier de website Landelijk meetnet RIVM
Burgers die zelf meten: prijswinnend project
Oktober 2016. De Radboud Universiteit organiseert samen met andere partijen waaronder de gemeente Nijmegen het ‘Smart Emission’ project. Vanuit Leefmilieu doen meerdere mensen hieraan mee. In het ‘Smart Emission’ project wordt ervaring opgedaan met burgers die zelf de luchtkwaliteit (NO2, CO, CO2, O3) en geluid meten. Gekeken wordt wat er bij komt kijken om met niet zo dure sensoren betrouwbare metingen te doen. In Nijmegen staan ook twee (dure) meetstations van het RIVM en de gemeente Nijmegen meet zelf ook rond het industrieterrein dus bestaan er goede mogelijkheden om de uitkomsten van de verschillende metingen te vergelijken.
Op 17 september is er vanuit het project een fietstocht georganiseerd, mensen met een sensor gingen bij elkaar op bezoek. De motivatie voor deelname bleek bij de deelnemers verschillend. Sommige mensen hadden een sensor om te kijken of ze daarmee de bron(nen) van laagfrequent geluid konden opsporen. Anderen wilden wel eens weten wat de luchtkwaliteit bij de eigen woning was. Voor wie de metingen eens wil bekijken, alle verzamelde gegevens worden via wifi naar internet gestuurd en zijn openbaar beschikbaar via de website http://smartemission.ruhosting.nl/.
Het project loopt officieel eind van het jaar af, maar er is veel enthousiasme voor een vervolg en uitbreiding van het project. Op dit moment is er een wachtlijst voor deelname. Een vurige wens van velen is daarbij ook de uitbreiding van de sensoren met een fijnstof sensor.
Het goede nieuws is dat het project de eerste prijs heeft gewonnen in de landelijke wedstijd voor Slimste Binnenstad van Nederland. Dus dat vervolg komt er waarschijnlijk wel.
Bijeenkomst op 1 april: Luchtvervuiling meten en voorkomen
April 2016. Luchtvervuiling blijft een hardnekkig milieuprobleem dat een grote impact heeft op de gezondheid van mensen. Al meer dan 10 jaar werkt de gemeente Nijmegen aan de verbetering van de luchtkwaliteit, bijvoorbeeld door onderzoek te doen naar de uitstoot van schepen op de Waal en door maatregelen zoals het laten rijden van bussen op aardgas.
Aan de basis van ieder beleid staan goede metingen en behalve 2 meetstations van het RIVM beschikt Nijmegen ook over een lokaal meetnet (voor NO2 en fijn stof). Het meetnet voor NO2 loopt nog minstens 2 jaar door, het meetnet voor fijn stof wordt waarschijnlijk in 2016 gestopt.
Bij verkenning van nieuwe wegen om burgers zelf te laten meten wordt op dit moment het project Smart Emission uitgerold, samen met andere partijen zoals de Radboud Universiteit. Een groep van 30 mensen krijgt een eigen sensor (zie foto) en iedereen kan deze metingen online be
kijken en gebruiken. De technische infrastructuur hiervoor is bijna klaar. Door studenten en stagiaires is er ook gewerkt aan visualisatie van data voor burgers. Vanaf nu volgt de fase van ongestoord data binnen halen en data-analyse. Voor luchtkwaliteit zal daarbij ook RIVM nauw betrokken zijn.
Op uitnodiging van de vereniging Leefmilieu heeft Henk Nijhuis, adviseur luchtkwaliteit van de gemeente Nijmegen op 1 april een presentatie gehouden en gaat in het laatste deel van zijn presentatie dieper in op het Smart Emission project.
Klik hier om de presentatie van Henk Nijhuis te bekijken.
Smartemissions project: http://www.ru.nl/gpm/onderzoek/research-projects/smart-emission/
http://www.smartemission.nl/smartapp/
Lokale meetnet Nijmegen: http://www.westenweurt.nl/thema/4
Bouw je eigen sensor - terugblik
Op 7 december 2015 organiseerde Geonovum, 
samen met onder andere de gemeente Nijmegen en de HAN, een bijeenkomst waarin geïnteresseerden zelf sensoren konden bouwen om bijvoorbeeld fijn stof te meten. Onder de deelnemers zagen we nogal wat leden van Leefmilieu. In kleine groepjes werd er geanimeerd geknutseld aan Dustduino’s en andere sensoren. Duidelijk werd wel dat je niet moest verwachten een kant en klaar apparaat mee naar huis te nemen: een sensor die werkt geeft een getal of een lichtsignaal en dat is een mooie eerste stap, maar om te weten wat de sensor nu precies meet en hoe betrouwbaar die meting is, daar komt heel wat meer bij kijken. Stimulerend was het wel, die samenwerking tussen mensen die in hun vrije tijd enthousiast sensoren ontwikkelen en de mensen die, ook in hun vrije tijd, willen gaan meten in het milieu. Het initiatief is dan ook zeker voor herhaling vatbaar.
Klik hier om meer fotos te bekijken
Burgers meten liever zelf
Op 24 juni 2015 hield Marga Jacobs, voorzitter van Leefmilieu, een presentatie over het burgerperspectief op meten. Ze presenteerde voor allemaal experts uit het hele land op een bijeenkomst georganiseerd door Geonovum. Veel waarden over fijnstof, stikstofoxide of ammoniak in de lucht komen tot stand door berekeningen en vaak blijkt dat burgers graag willen dat er niet alleen berekend wordt, maar ook gemeten. En het liefst doen ze dat zelf. Nu is meten technisch en duur, tenminste als je het goed wilt doen. Het goed meten van de luchtkwaliteit, zoals dat op dit moment door het RIVM wordt uitgevoerd voor heel Nederland, kost ieder jaar miljoenen. Op de onderstaande foto’s is een van die meetstations te zien in Nijmegen. Het ziet eruit als een flink tranformatorhuis met allerlei meetapparatuur op het dak. Daarbinnen wordt de ruimte koel gehouden en draaien volautomatisch de machines die bijvoorbeeld de lucht op filters verzamelen.
Maar de ontwikkelingen op meetgebied staan niet stil en de apparaten worden steeds kleiner en 
goedkoper. Het kleine ronde zwarte doosje vol met sensoren, op de foto hiernaast, kan ook heel veel meten en kost maar 350 euro. Het is natuurlijk hoopgevend dat zulke mogelijkheden binnen ieders bereik komen. De waarden gemeten met zulke goedkopere apparaten moeten natuurlijk wel voldoende betrouwbaar zijn. Dat wordt onderzocht door de Radbouduniversiteit, samen met, onder andere, de gemeente Nijmegen. Een van Nederlands beroemdste rotondes staat centraal in het experiment: het Keizer Karelplein in Nijmegen. Op verschillende afstanden en windrichtingen van dit plein worden 30 van zulke kleine meetapparaten opgesteld.
Als, over ruim een jaar, de metingen voldoende betrouwbaar blijken te zijn, komt het zelf meten door burgers dichterbij. Dat er behoefte aan is heeft Leefmilieu in haar presentatie op 24 juni aan de experts toegelicht met voorbeelden: over fijnstof, maar ook over pesticiden, en laagfrequent geluid. Mensen hebben sterk de behoefte om zelf te meten, ook omdat ze willen controleren of hun zorg terecht is, voordat ze de overheid en anderen gaan alarmeren. Dat het RIVM toch nog lang niet kan stoppen met meten is ook wel belangrijk om te beseffen: hoe meer mensen in Nederland zich met meten gaan bezighouden hoe belangrijker het is dat er een gouden standaard blijft bestaan om de zelfgemeten waarden mee te kunnen vergelijken.
Bekijk hier de presentatie van Leefmilieu
Mocht u bij de eersten willen horen die zelf met het meten aan de slag gaan dan kunt U in december 2015 een eigen sensor gaan bouwen en veel meer leren over meten. Geonovum organiseert dan namelijk een bijeenkomst in Nijmegen voor iedereen die daar belangstelling voor heeft. (Aanvankelijk was dit evenement aangekondigd voor 7 oktober 2015, maar door omstandigheden is dit verschoven naar december.)
Meer informatie op: http://www.geonovum.nl/onderwerp-artikel/do-it-yourself-event