Nieuwsbrief Leefmilieu – Jaargang 7 - nummer 1 - februari 2009
Iedereen wil schone gezonde lucht en natuurlijk heeft de overheid daarin een taak, maar zelf kunt u ook heel veel doen. De fiets pakken in plaats van de auto en liever geen houtkachels in stadswijken. Buiten stadswijken vervuilen houtkachels het milieu ook maar er zijn dan minder omwonenden die er last van hebben. Misschien staat niet iedereen erbij stil maar 17% van de Nederlanders heeft ernstige klachten van houtkachels en open haarden. Ook onderschat is de luchtvervuiling door de bio-industrie maar hier is de overheid aan zet om net als bij andere bedrijven luchtzuiveringsinstallaties te verplichten. Hierover en nog meer leest u in onze Nieuwsbrief.
| Inhoud van de nieuwsbrief: | |
| 1. Hinder houtkachels kan minder | lees verder ›› |
| 2. Nanodeeltjes: een nieuw milieuvraagstuk | lees verder ›› |
| 3. Grens afbraak van het groen in Nijmegen in zicht | lees verder ›› |
| 4. Burgerinitiatieven agenderen milieuknelpunten | lees verder ›› |
| 5. Klantgericht handhaven provincie Gelderland kan beter | lees verder ›› |
| 6. Veehouderij verantwoordelijk voor veel fijn stof | lees verder ›› |
| 7. Voor ontvankelijkheid is het voeren van juridische procedures niet genoeg | lees verder ›› |
| 8. Effecten van groen op luchtkwaliteit vallen tegen | lees verder ›› |
| 9. Kort nieuws uit de vereniging | lees verder ›› |
1. Hinder houtkachels kan minder
Het stoken met houtkachels of allesbranders kan tot hinder en klachten leiden voor de omwonenden. Op landelijke schaal gaat het om vrij behoorlijke emissies. Plaatselijk kan het stoken met hout of kolen tot aanzienlijke overlast en eventueel daaraan gerelateerde gezondheidsklachten leiden. Tijdens het stoken, komen namelijk gassen en deeltjes vrij die slecht zijn voor de gezondheid van de bewoners én de buren. In huizen waar hout gestookt wordt, zijn hoge gehalten gemeten van fijn stof en ander schadelijke rookdeeltjes zoals PAK's (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen).
Vooral kinderen kunnen in huizen waarin regelmatig hout wordt gestookt vaker last krijgen van luchtwegklachten zoals verkoudheid, astma, bronchitis en longontsteking. De manier waarop er gestookt wordt, bepaalt voor een groot deel welke gezondheidsrisico's voor de stoker en/of buren optreden. Vooral bij een slechte rookafvoer, het verbranden van onvoldoende gedroogd hout of afval (ook afvalhout!) en het stoken bij mistig of windstil weer is de kans op overlast door rook groot. Uit onderzoek van het ministerie van VROM blijkt dat 17% van de Nederlanders (ernstige) last heeft van het stookgedrag van buren. Maar er valt wel wat te doen aan de overlast. De algemene plaatselijke verordening (APV) is de belangrijkste juridische basis op grond waarvan klachten kunnen worden aangepakt door een gemeente. Ten aanzien van stookoverlast is het belangrijkste instrument in de APV Artikel 7.3.2. De meeste gemeenten hebben dit artikel in hun APV opgenomen. Op grond van dit artikel zou de gemeente kunnen optreden tegen inwoners die hinderlijke of schadelijke rook, stank of roet verspreiden. Een andere manier om overlast te beperken is voorlichting aan stokers. De gemeente Groningen gaat dit seizoen voorlichting geven over verantwoord gebruik van houtkachels. Verder gaat de gemeente actiever aan de slag bij klachten over rook van houtkachels. De gemeente Nijmegen heeft in haar actieplan luchtkwaliteit een campagne goed stookgedrag opgenomen.
2. Nanodeeltjes: een nieuw milieuvraagstuk
Fijn stof is een welbekend milieuprobleem. Minder bekend is dat er honderden producten op de markt zijn waarin soortgelijke superkleine deeltjes verwerkt zijn: nanodeeltjes. In kleding, wasmachines, cosmetica en airco's, overal duiken nanodeeltjes op, want in wetenschap en techniek is ongemerkt een revolutie aan de gang. Een nieuwe technologie, nanotechnologie rukt op. Van medische toepassingen tot verpakkingen die voedingsmiddelen beter houdbaar maken, de toepassingen van nanodeeltjes zijn eindeloos.De Gezondheidsraad vindt dat we over verschillende soorten nanodeeltjes beslist nog onvoldoende weten. De Voedsel- en Warenautoriteit adviseert etikettering zodat consumenten weten in welke producten nanodeeltjes verwerkt zijn. Niemand lijkt zich veel zorgen te maken over de gevolgen voor het milieu. Maar dat is niet terecht. Nanodeeltjes komen vroeg of laat in het milieu vrij: zonnebrandcrème spoelt af bij het zwemmen en nanobuisjes in autobanden komen in de lucht bij de slijtage van de banden tijdens het rijden.
Op 11 maart organiseren de Gelderse Milieufederatie en de vereniging Leefmilieu daarom samen een bijeenkomst waarin de milieueffecten van nanodeeltjes centraal staan.
Er wordt antwoord gegeven op vragen als: Wat is nanotechnologie? Welke producten zijn er op de markt verkrijgbaar? Welke risico's zijn er voor het milieu? John Mens van Leefmilieu en Nico van den Brink van Alterra verzorgen een korte inleiding. Daarnaast is er ruime gelegenheid voor het stellen van vragen. De bijeenkomst is voor iedereen kosteloos toegankelijk. Kennis over nanotechnologie is niet nodig.
Wel graag opgeven door een mail te sturen naar burgernetwerk@leefmilieu.nl
| Datum | 11 maart 2009 |
| Plaats | Hotel Haarhuis Arnhem |
| Stationsplein 1 (tegenover Arnhem CS) | |
| Tijd | 20.00 uur |
| Toegang | gratis |
3. Grens afbraak van het groen in Nijmegen in zicht
In de Gelderlander van 21 februari 2009 stond een artikel met de kop: "Grens afbraak van het groen in zicht". Wat ging hieraan vooraf? Februari 2008, een jaar eerder, kwamen onder leiding van Leefmilieu bewonersgroepen bij elkaar om hun zorg over de ontwikkeling van het groen in Nijmegen te delen. Vanaf dat moment wisselden ze kennis en ervaringen met elkaar uit en informeerden elkaar over behaalde successen en deelden frustraties. Ze noemden dit initiatief Platform Groen Nijmegen. Samen stuurden ze een brief naar de gemeente Nijmegen en op 28 januari 2009 stond deze brief op de agenda bij de gemeenteraad. Dertien bewonersgroepen uitten in alle toonaarden hun bezorgdheid over de stand van zaken van het groen in Nijmegen:- de oprukkende bebouwing in vrijwel alle wijken
- het slechte onderhoud van het aanwezige groen
- de volwassen bomen die vervangen worden door kleine, jonge exemplaren
- gebrek aan natuurspeelplaatsen voor kinderen
- ouderen die geen ommetjes meer in het groen kunnen maken
- de gebrekkige gegevens over het groen in de stad
Hij zegt daarin te streven naar groene ommetjes voor iedereen: "In een straal van 300 meter moet elke bewoner in een groen gebied kunnen stappen". De wethouder verwerpt in het artikel de felle kritiek van de bewonersgroepen maar erkent tegelijk dat de grenzen van de verdichting van wijken misschien wel in zicht komen. Een mooi startpunt voor een debat.
Foto van Jan Lintsen: Kaalslag aan het Rosa de Limaterrein ten behoeve van de komende woningbouw, eerder gepubliceerd in de Nijmeegse Stadskrant van juni 2008
4. Burgerinitiatieven agenderen milieuknelpunten
Steeds meer milieugroepen proberen met een burgerinitiatief een oplossing te bereiken voor hun milieuprobleem. Tot nu toe zonder groot succes. Op besluiten terug komen doet de politiek tot nu toe niet. Wel zeggen de initiatiefnemers dat hun milieuprobleem nogmaals de volle aandacht van de politiek krijgt.Bij een burgerinitiatief worden handtekeningen over een stellingname ingezameld. Het aantal handtekeningen dient aan een minimum te voldoen, variërend van 25 in een kleine gemeente tot 40.000 bij een landelijk burgerinitiatief. Bij indiening dient de politiek een besluit te nemen over de stellingname. Zo diende een bewonersgroep uit Westervoort een burgerinitiatief in tegen de vestiging van een asfaltcentrale in de directe regio. Minimaal waren er 750 handtekeningen nodig. De groep haalde het viervoudige op. Op één partij na wezen alle provinciale statenfracties het burgerinitiatief af. Zij hadden juist vóór de komst besloten. Gevolg van de overdonderende aandacht is wel dat het bedrijventerrein een speciaal milieuaandachtsgebied van de provincie en omwonenden wordt. Te vergelijken met het milieuaandachtsgebied Nijmegen-West Weurt.
Burgerinitiatieven tegen de vestiging van megastallen in diverse provincies zijn ook afgewezen. In Overijssel zijn inmiddels wel door gemeenten strengere voorwaarden aan de vestiging van megastallen gesteld.
5. Klantgericht handhaven provincie Gelderland kan beter
> Femke Jansen heeft in opdracht van de provincie Gelderland een afstudeerrapport geschreven over de manieren waarop de provincie klantgerichter kan handhaven. Het werd een kritisch rapport. De studente voerde haar opdracht uit voor de opleiding Management, Economie en Recht (MER). Ze heeft met bedrijven gesproken, bewoners geënquêteerd, het Openbaar Ministerie, de VROM-inspectie en ook de voorzitter van Leefmilieu geïnterviewd. Je zou je op het eerste gezicht bij handhaven nog kunnen denken dat het bedrijf de klant is. Wij concluderen echter uit het rapport dat de burger de werkelijke klant
is van de handhavers. En wat zegt die burger? Handhavers moeten niet gedogen en ze moeten hun handhavings-bezoeken niet vooraf aankondigen. Ook worden de handhavers onvoldoende deskundig genoemd. Verder willen burgers dat hun klachten serieus genomen worden en ze willen weten wat er met hun klacht gebeurd. Instanties als VROM-inspectie en Openbaar Ministerie blijken het op veel punten met de burgers eens te zijn. Zo zegt de VROM-inspectie dat de handhavers beter geschoold moeten worden en wijst op de gebrekkige overdracht van dossiers bij het vertrek van medewerkers. Het Openbaar Ministerie zegt onder andere (in de woorden van Femke Jansen) "Doordat er weinig tot geen informatie aan de burgers verstrekt wordt met betrekking tot controles van bedrijven door de provincie, wordt er niet bepaald klantgericht gehandhaafd ten opzichte van de burgers. Op dit punt kan nog een slag gemaakt worden." Kortom werk aan de winkel voor de provincie Gelderland en complimenten voor Femke dat ze als afstudeerder zo'n veelomvattend en diepgaand rapport heeft geschreven.
Iedereen die belangstelling heeft voor het rapport kan een mailtje sturen naar burgernetwerk@leefmilieu.nl. We sturen het rapport dan graag toe.
6. Veehouderij verantwoordelijk voor veel fijn stof
Vrijwel nooit nemen wij in de Nieuwsbrief tabellen of grafieken op en dat heeft een goede reden: het schrikt de meeste mensen af. Maar voor onderstaande tabel maken wij graag een uitzondering, want deze bevat in al zijn eenvoud schokkende informatie.Zoals u weet houden wij ons al meer dan 10 jaar bezig met de luchtkwaliteit. Leefmilieu behoorde tot de allereerste organisaties die de problematiek van fijn stof aankaartte. Fijn stof, door de deskundigen PM10 genoemd, wordt door het verkeer en de industrie verspreid en voor die sectoren gaat dat langzamerhand beter. Uit deze tabel blijkt ook dat de landbouw in 2010 net zoveel fijn stof uitstoot als al het verkeer in Nederland samen en ook net zoveel als alle industriële bedrijven samen. Het gaat hierbij om de veehouderij en vooral de pluimveesector. Verder is deze luchtvervuiling veel geconcentreerder op een kleiner oppervlak dan verkeer en industrie, dus de effecten zijn geconcentreerder. Alleen al in Brabant zijn er meer dan 480 bedrijven die de grenswaarde overschrijden.
Nog schokkender dan de precieze getallen is het feit dat de luchtvervuiling door de veehouderij de komende jaren niet gaat afnemen. In het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL), waar wij deze tabel uit gehaald hebben, wordt ook uitgelegd waarom. Citaat blz. 54: "De problematiek van fijn stof uit de veehouderij is nog nieuw, waardoor hierover nog weinig kennis aanwezig is." Wij begrijpen dat niet, het begrip bioindustrie is toch al oud. Intussen gaat de bouw van megastallen zonder luchtzuivering gewoon door.
De uitgebreide inspraakreactie van Leefmilieu op de NSL met meer citaten is te vinden op www.lokalelucht.nl onder het kopje Over luchtkwaliteit, bij het onderwerp NSL.Voor omwonenden die, waar ook in Nederland, betrokken zijn bij de bouw van megastallen organiseren wij op zaterdag 14 maart in Nijmegen om 13.00 uur een workshop over de Europese regelgeving. Wilt u goed geïnformeerd in gesprek met vergunningverlener of eigenaar geef u dan op bij burgernetwerk@leefmilieu.nl en wij sturen u informatie over precieze locatie en programma. Deelname is gratis
7. Voor ontvankelijkheid is het voeren van juridische procedures niet genoeg
Het laatste half jaar is de Raad van State zeer actief bij toetsen van milieu- en bewonersgroepen op hun ontvankelijkheid. Er komt beslist nog meer jurisprudentie over dit onderwerp maar op dit moment kunnen er al wat conclusies getrokken worden.Zorg in de eerste plaats natuurlijk dat de werkzaamheden die de groep onderneemt in lijn zijn met de eigen statutaire doelstellingen of deze ondersteunen. En zorg er verder voor dat je meer doet dan alleen procederen. De Raad van State zegt hierover dat "het louter in rechte opkomen tegen besluiten als regel niet kan worden aangemerkt als feitelijke werkzaamheden". Ook het alleen maar "indienen van verzoeken tot handhavend optreden en het naar voren brengen van zienswijzen over ontwerpbesluiten" wordt door de rechter niet als feitelijke werkzaamheid gezien.
De volgende activiteiten worden in de regel wel als feitelijke werkzaamheden gezien:
- het hebben/onderhouden van een website,
- het geven van voorlichting middels nieuwsbrieven/voorlichtingsavonden,
- geven van lezingen,
- contacten met pers/politiek/donateurs etc.
- doe-activiteiten,
- het aankaarten van 'knelpunten' bij overheden,
- het deelnemen aan overleggen om oplossingen voor problemen te bewerkstelligen.
8. Effecten van groen op de luchtkwaliteit vallen tegen
Niet zelden wordt als mogelijke oplossing voor luchtvervuiling langs wegen 'het aanleggen beplanting' genoemd. Dit berust op de gedachte dat bomen en planten luchtvervuiling kunnen afvangen doordat die 'neerslaat' op de beplanting. Recent is een overzichtsrapport van het RIVM uitgebracht 'Effecten van groen op de luchtkwaliteit' (december 2008) dat deze hoop grotendeels vervaagd.Bomen en planten kunnen de fijn stof concentraties in de lucht zowel verhogen als verlagen.
Een aaneengesloten beplanting verlaagt de windsnelheid en kan daardoor juist verhoging van concentraties tot gevolg hebben. Bomen en planten zijn echter wel in staat om grotere stofdeeltjes af te vangen. Helaas zijn het juist de kleinere stofdeeltjes die gezondheidsschade veroorzaken, dus de positieve effecten voor de gezondheid zijn zeer beperkt. Uit de studies naar de effecten op stikstofdioxide concentraties komt geen bewijs dat groen hierop een positief effect heeft.Momenteel lopen er nog veel onderzoeken naar de effecten van groen op de luchtkwaliteit langs snelwegen, mogelijk dat hieruit nog positievere geluiden naar voren komen, maar op dit moment moeten we concluderen dat de effecten van groen op de luchtkwaliteit teleurstellend zijn.
Als beplanting aangedragen wordt als oplossing of compensatie van de negatieve effecten op de luchtkwaliteit dan is waakzaamheid dus geboden en moeten de verschillende effecten goed afgewogen worden.
Het complete rapport is te vinden op www.rivm.nl, rapportnummer 680705012, of op de site www.lokalelucht.nl onder het kopje Belangrijke info.
9. Kort nieuws uit de vereniging
-
Opkomen voor je leefomgeving kan beter
Was u niet in de gelegenheid op 26 september deel te nemen aan ons symposium Opkomen voor je leefomgeving, hoe kan dat beter? Op de website van de vereniging zijn de verslagen gepubliceerd. Kijk onder het kopje Burgernetwerk en klik dan door naar symposia. Het was een bijzonder geslaagde bijeenkomst. Vertegenwoordigers van bewonersgroepen uit heel Nederland zijn geïnspireerd en vol nieuwe ideeën naar huis gegaan. Op deze plaats past een extra woord van dank voor alle sprekers en de vrijwilligers die dit mogelijk hebben gemaakt -
Stadsbrug Nijmegen
De werkgroep Stadsbrug van de vereniging Leefmilieu heeft hard gewerkt aan haar beroep bij de Raad van State. Toevallig (of juist niet?) was 31 december de deadline en dat betekende dat veel mensen tijdens en rond de kerstdagen hard hebben doorgewerkt. De voornaamste argumenten gaan uiteraard over de effecten op de luchtkwaliteit van al het extra verkeer en over de vraag of de verbeteringen van de luchtkwaliteit buiten de stad de verslechteringen binnen de stad wel mogen compenseren. We houden u op de hoogte.
Onderwerpen: